ปฏิบัติการ ArcGIS ArcMap เพื่อจัดเตรียมข้อมูล GIS เพื่องานด้านสาธารณสุข (ตอนที่ 2 – 2/2)
ปฏิบัติการ ArcGIS ArcMap เพื่อจัดเตรียมข้อมูล GIS เพื่องานด้านสาธารณสุข (ตอนที่ 2 – 2/2)
การปฏิบัติการ ArcGIS ArcMap เพื่อจัดเตรียมข้อมูล GIS เพื่องานด้านสาธารณสุข (ตอนที่ 2 – 2/2) เป็นขั้นตอนที่ต่อเนื่องจากแนวคิดทางทฤษฎีเกี่ยวกับ Geo-Informatics โดยนำองค์ประกอบของ Remote Sensing (RS), GPS, และ GIS มาประยุกต์ใช้ในขั้นตอนเชิงปฏิบัติ โดยมุ่งเน้นให้ผู้เรียนสามารถเตรียมฐานข้อมูลแผนที่เพื่อการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ที่รองรับ งานด้านระบาดวิทยาและสาธารณสุข
ปฏิบัติการ ArcGIS ArcMap เพื่อจัดเตรียมข้อมูล GIS เพื่องานด้านสาธารณสุข การนำแนวคิดทฤษฎีการประยุกต์ Geo-Informatics ได้แก่ Remote Sensing, Global Positioning System (GPS), Geographic Information Systems (GIS) เพื่อการจัดทำแผนที่เพื่อการติดตามเหตุการณ์สถานการณ์ โรคภัย ไข้เจ็บ หรืองานด้านสาธารณสุข ผู้สนใจสามารถเข้าชม เพื่อให้ได้แนวคิดนำไปประยุกต์ใช้ในการศึกษาต่อไปจากวีดีโอชุดนี้
🎯 เป้าหมายของการปฏิบัติการ
-
✅ สร้างและจัดการฐานข้อมูลเชิงพื้นที่เพื่อรองรับงานสาธารณสุข
-
✅ ประยุกต์ใช้ RS, GPS, GIS ในงานวิเคราะห์ข้อมูลโรคและสิ่งแวดล้อม
-
✅ สร้างแผนที่เพื่อสนับสนุนการตัดสินใจและการวางแผนภาคสนาม
🛠️ ขั้นตอนการปฏิบัติการด้วย ArcGIS ArcMap
1. เตรียมข้อมูลจากภาคสนาม
| แหล่งข้อมูล | รายละเอียด |
|---|---|
| GPS → Handy GPS / Mobile App | ได้ข้อมูล .gpx, .kml หรือพิกัด Lat/Long ของบ้านผู้ป่วย, จุดบริการ |
| Excel NEHIS | ชื่อผู้ป่วย, หมู่บ้าน, พิกัด, วันพบโรค, ประเภทโรค |
| ข้อมูลสิ่งแวดล้อม | จุดน้ำขัง, จุดทิ้งขยะ, เขตเสี่ยง PM2.5, ฯลฯ |
2. แปลงข้อมูลพิกัดให้อยู่ในระบบพิกัดเดียวกัน
-
ตรวจสอบค่าพิกัดให้อยู่ใน WGS 1984 หรือ Indian 1975 / UTM Zone 47N
-
ใช้ฟังก์ชัน “Define Projection” และ “Project” ใน ArcToolbox
3. นำเข้าไฟล์ Excel / CSV → ArcMap
-
ใช้เครื่องมือ Add XY Data
-
ตรวจสอบว่า X = Longitude, Y = Latitude
-
ส่งออกเป็น Shapefile เพื่อใช้งานต่อ
4. ตกแต่งสัญลักษณ์แผนที่ (Symbology)
| ชนิดข้อมูล | การตกแต่ง |
|---|---|
| ผู้ป่วย COVID-19 | แสดงด้วยจุดสีแดง ขนาดตามความถี่ |
| จุดน้ำขัง | สัญลักษณ์หยดน้ำสีฟ้า |
| โรงพยาบาล | ไอคอน + ข้อมูลประกอบ เช่น จำนวนเตียง |
5. วิเคราะห์เชิงพื้นที่ (Spatial Analysis)
-
🔎 Buffer Analysis: พื้นที่รอบผู้ป่วย 1 กม.
-
🔥 Hotspot Analysis: หาพื้นที่ที่มีผู้ป่วยหนาแน่น
-
🗂️ Overlay Analysis: ซ้อนทับพื้นที่เสี่ยงกับแผนที่ผู้ป่วย
6. การเชื่อมโยงกับข้อมูลตาราง
-
Join ตารางคุณลักษณะของ NEHIS เข้ากับชั้นข้อมูลพิกัด
-
ใช้ Field Calculator เพื่อคำนวณ:
-
พื้นที่ (ไร่, ตร.ม.)
-
วันที่พบโรค → แยกตามช่วงเวลา
-
7. สร้าง Layout แผนที่นำเสนอ
-
ตั้งค่ากระดาษ, ตำแหน่งแผนที่, สัญลักษณ์, คำอธิบาย
-
ใส่ Scale bar, North arrow, Legend
-
Export เป็น PDF, PNG หรือ JPEG เพื่อนำเสนอ
📊 ตัวอย่างแผนที่ GIS ในงานสาธารณสุข
| แผนที่ | วัตถุประสงค์ |
|---|---|
| แผนที่จุดผู้ป่วย COVID-19 | วิเคราะห์พื้นที่แพร่กระจาย |
| แผนที่ Buffer รอบผู้ป่วย | วางแผนเยี่ยมบ้าน หรือฉีดวัคซีน |
| แผนที่ความหนาแน่นโรค | สำหรับพิจารณาปิด/เปิดโรงเรียนหรือตลาด |
| แผนที่การเข้าถึงโรงพยาบาล | ประเมินความครอบคลุมของบริการ |
🧠 ทักษะที่ได้จากการฝึก
-
การจัดการข้อมูล GIS เชิงสาธารณสุข
-
การวิเคราะห์ปัญหาสุขภาพโดยใช้พื้นที่เป็นฐาน
-
การสื่อสารเชิงภาพผ่านแผนที่เชิงวิเคราะห์
📺 ติดตามวิดีโอจากอาจารย์สุเพชร
🔗 ช่อง: “เรียน GIS ออน์ไลน์ สไตล์อาจารย์สุเพชร”
📹 ตอน: “ปฏิบัติการ ArcGIS เพื่อสาธารณสุข – 2/2”
📘 เอกสารประกอบและแบบฝึกหัด
| สื่อการเรียน | รายละเอียด |
|---|---|
| 🔗 Excel Template (NEHIS) | ตัวอย่างข้อมูลพิกัดพร้อมใช้ใน ArcGIS |
| 🗂️ Shapefile ตัวอย่าง | ข้อมูลผู้ป่วย, เขตบริการ, โรงพยาบาล |
| 🧪 Lab Sheet | แบบฝึกหัดพร้อมเฉลยใน PDF |
| 🖥️ ตัวอย่าง Layout | รูปแบบแผนที่พร้อมใช้ในการนำเสนอหรือพิมพ์ |
✅ สรุป
การฝึกปฏิบัติ ArcMap เพื่องานสาธารณสุข คือกุญแจสำคัญในการแปลง “ข้อมูลเชิงพิกัด” ให้กลายเป็น “เครื่องมือวางแผนและตัดสินใจ” ที่แม่นยำในภาคสนาม
ไม่ว่าจะเป็นโรคติดต่อ, โรคไม่ติดต่อ, หรือสิ่งแวดล้อมที่ส่งผลต่อสุขภาพ Geo-Informatics จะช่วยให้การเฝ้าระวังเชิงพื้นที่เป็นไปอย่างชาญฉลาด
ติดตามความรู้ทางยูทูปของอาจารย์สุเพชรได้ที่
♫♪♥♥ SUBSCRIBE ♥♥♫♪
“เรียน GIS ออน์ไลน์ สไตล์อาจารย์สุเพชร”
http://www.youtube.com/subscription_center?add_user=supetgis2me
♫♪♥♥[̲̅̅T][̲̅̅H][̲̅̅A][̲̅̅N][̲̅̅K] [Y][̲̅̅O][̲̅̅U]♥♥♫♪
.(◕‿◕✿)