ปราสาทตาเมือนธม ในเขตจังหวัดสุรินทร์ ดูด้วย Google Earth
ปราสาทตาเมือน ในเขตจังหวัดสุรินทร์ ดูด้วย Google Earth
กลุ่มปราสาทตาเมือน ตั้งอยู่ที่บ้านตาเมียง อำเภอกาบเชิง จังหวัดสุรินทร์
การสำรวจกลุ่มปราสาทตาเมือนด้วยเครื่องมือภูมิสารสนเทศ (GIS / Google Earth) รวมถึงการสะท้อนนัยทางวัฒนธรรม–การเมืองในบริบทชายแดน ไทย–กัมพูชา ผมขอสรุปและเรียบเรียงเป็นสารสนเทศเชิงวิชาการ โดยเน้นโครงสร้างที่สามารถใช้เป็นบทเรียนหรือกรอบแนวคิดสำหรับวิจัยต่อไปได้ ดังนี้:
ตามรายทางสู่เมืองพระนครของขอม ในอดีตยังไม่มีความรับรู้ในเรื่องพรหมแดนต่างประเทศ มีแต่เพียงแนวทิศเขาดงเร็ก เป็นพรหมแดนธรรมชาติที่กั้นผู้คนสองดินแดนไว้ คนโบราณมมมีการใช้เส้นทางผ่าช่องเขาที่มีอยู่ตลอดแนว ในบางช่องเขามีการสร้างปราสาทหินขนาดเล็ก เช่น ช่องไชตะกูมีปราสาทแบแบก แต่สำหรับที่ช่องตาเมือนหรือตาเมียงนี้มีลักษณะพิเศษคือ มีปราสาทหินสามหลังอยู่ใกล้ๆกัน เรียงลำดับจากขนาดใหญ่ไปขนาดเล็ก เรียกว่ากลุ่มปราสาทตาเมือน โดยปราสาทแต่ละหลังมีขนาดและประโยชน์ที่ใช้สอยแตกต่างกันไป
🏯 กรณีศึกษา: การสำรวจกลุ่มปราสาทตาเมือนผ่าน Google Earth และระบบภูมิสารสนเทศ
1. 📌 ภูมิหลังและตำแหน่งของกลุ่มปราสาท
ชื่อโบราณสถาน: กลุ่มปราสาทตาเมือน
ที่ตั้ง: บ้านตาเมียง ต.จรัส อ.กาบเชิง จ.สุรินทร์
พิกัดภูมิศาสตร์ (WGS84):
-
ละติจูด: 14.3493° N
-
ลองจิจูด: 103.2660° E
อยู่ใกล้เขตแดนไทย–กัมพูชา บริเวณสันเขาดงเร็ก ซึ่งเป็นเขตภูเขาสูงทำหน้าที่เป็นแนวพรมแดนธรรมชาติในอดีต
2. 🗺️ โครงสร้างกลุ่มปราสาทและการใช้ประโยชน์ทางสังคมในอดีต
| ปราสาท | รายละเอียด |
|---|---|
| ปราสาทตาเมือนธม | ขนาดใหญ่ที่สุด อยู่บนโขดหินธรรมชาติ หันหน้าไปทางทิศใต้ (ผิดจากปราสาททั่วไป) สะท้อนความเชื่อในสยมภูศิวลึงค์ |
| ปราสาทตาเมือนโต๊ด | ห่างจากธม ~2.5 กม. คาดว่าเป็น อโรคยาศาล สร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 มีลานน้ำอยู่ทางทิศเหนือ |
| ปราสาทตาเมือน (หลังเล็ก) | ใช้เป็นธรรมศาลา ที่พักคนเดินทางบนเส้นทางผ่านช่องเขา |
✍️ กลุ่มนี้สะท้อน “การใช้พื้นที่ชายแดนเพื่อการเดินทาง-พิธีกรรม-รักษาพยาบาล” และสะท้อนการวางผังพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ต่อแนวสัญจรในอดีต
3. 🛰️ การใช้ Google Earth เพื่อสำรวจปราสาท
✅ สิ่งที่สามารถสังเกตได้จาก Google Earth (แนะนำใช้ Terrain Layer และ Historical Imagery):
| สิ่งที่เห็น | คำอธิบาย |
|---|---|
| แนวกำแพงปราสาท | สามารถสังเกตได้ในปราสาทตาเมือนธมจากภาพถ่ายดาวเทียม |
| ตำแหน่งทางภูมิประเทศ | เห็นแนวสันเขาดงเร็ก และการวางตัวของปราสาทบนแนวสันปันน้ำ |
| เส้นทางเข้า–ออก | ถนนลาดยางตัดผ่านขึ้นมาจากฝั่งไทย สู่พื้นที่ปราสาท |
| ลักษณะภูมิประเทศ | ที่ราบสูง, พื้นที่ป่าค่อนข้างทึบ ยืนยันถึงความเหมาะสมเชิงยุทธศาสตร์ในอดีต |
📌 การใช้ Google Earth Pro จะช่วยให้วิเคราะห์ความสูง (Elevation Profile) ได้ละเอียดมากขึ้น
4. 🧭 แนวทางการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ
| ขั้นตอน | วิธีการประยุกต์ |
|---|---|
| 1. การรังวัดพิกัด (Georeferencing) | ใช้ GPS หรือ DGPS ตรวจสอบตำแหน่งและความถูกต้องระดับเซนติเมตร |
| 2. การวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบเขตแดน | เปรียบเทียบภาพแผนที่ชายแดนมาตราส่วน 1:250,000 กับ DEM/DSM ที่แม่นยำ |
| 3. การทำแบบจำลอง 3D | ใช้ Google Earth + DEM (เช่น ASTER GDEM) เพื่อสร้างภูมิประเทศ 3D รอบปราสาท |
| 4. การพัฒนา WebGIS หรือ StoryMap | นำเสนอเส้นทางโบราณ + กลุ่มปราสาทในรูปแบบสื่อการเรียนรู้ดิจิทัล |
5. ⚠️ ข้อควรระวังด้านความปลอดภัย
-
เนื่องจากอยู่ใกล้ พื้นที่ชายแดน อาจมีเขตหวงห้ามหรือพื้นที่ยังไม่ได้เก็บกู้ทุ่นระเบิด
-
แนะนำให้จำกัดการสำรวจอยู่ภายในแนวปราสาทหลัก และใช้ข้อมูลภาพถ่ายจากดาวเทียมเพื่อการศึกษาทางอ้อม
6. 📚 บทเรียนที่สกัดได้ทางวิชาการ
| หัวข้อ | คำอธิบาย |
|---|---|
| พื้นที่พหุวัฒนธรรมชายแดน | สะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างรัฐโบราณแบบไม่มีเส้นเขตแดนที่ชัดเจน |
| ภูมิสารสนเทศเพื่อการอนุรักษ์มรดก | การใช้ GIS และภาพถ่ายดาวเทียมสนับสนุนการบันทึก/ตรวจสอบโบราณสถาน |
| ระบบความรู้พื้นถิ่นกับเทคโนโลยีสมัยใหม่ | การผสานความเข้าใจจากชุมชนท้องถิ่นกับเครื่องมือภูมิสารสนเทศสมัยใหม่ |
ปราสาทตาเมือนธม เป็นปราสาทขนาดใหญ่ที่สุดในกลุ่ม ตัวปราสาทอยู่บนเนินเขาสร้างคร่อมโขดหินธรรมชาติที่ศักดิ์สิทธิ์ในรูปของ สยัมภูศิวลึงค์ และเป็นที่สำหรับประกอบพิธีกรรม อยู่ใกล้ดินแดนเขมรมากที่สุด ปราสาทแห่งนี้หันหน้าไปทางทิศใต้ ผิดแผกจากแห่งอื่นซึ่งมักจะหันหน้าไปทางทิศตะวันออก คงจะรับกับเส้นทางที่มาจากเขมรต่ำผ่านมาทางช่องทางตาเมือนนี้ ปราสาทตาเมือนธม ซึ่งแปลตรงกับภาษาเขมรว่า ใหญ่ นอกจากนี้ยังมีอาคารอื่น คือปรางค์ก่อด้วยหินทรายสองหลัง อยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ และตะวันตกเฉียงเหนือของปราสาทประธาน บรรณาลัยศิลาแลงสองหลัง และนอกระเบียงคดทางทิศเหนือมีสระน้ำขนาดเล็ก สองสระ เนื่องจากปราสาทแห่งนี้อยู่ใกล้เขตชายแดน การเที่ยวชมจึงควรอยู่เฉพาะภายในเขตปราสาทเท่านั้น ไม่ควรเดินออกไปไกลจากแนวต้นไม้รอบปราสาทเพราะพื้นที่นี้ยังไม่ปลอดภัยนัก
ปราสาทตาเมือนโต๊ด อยู่ห่างจากปราสาทตาเมือนธม 2.5 กิโลเมตรก่อด้วยศิลาแลง มีกำแพงล้อมรอบและมีสระน้ำขนาดเล็กอยู่ทางทิศเหนือหนึ่งสระ โดยเชื่อว่าปราสาทแห่งนี้เป็นอโรคยาศาล ที่รักษาพยาบาลของชุมชนหรือตามรายทางที่เป็นเส้นทางคมนาคม ซึ่งนิยมสร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7
ปราสาทตาเมือน เป็นปราสาทที่เล็กที่สุด ก่อด้วยศิลาแลง มีลักษณะเป็นห้องยาว เชื่อว่าเป็นธรรมศาลา คือที่พักสำหรับคนเดินทาง
กลุ่มปราสาทตาเมือนนี้นับได้ว่าเป็นกลุ่มปราสาทที่มีความสมบูรณ์ในด้าน ของการอำนวยประโยชน์แก่ผู้คนที่ใช้เส้นทางผ่านช่องเขา ซึ่งไม่ปรากฏในถิ่นอื่น การที่มีกลุ่มปราสาทตาเมือนตั้งอยู่ในบริเวณนี้เป็นประจักษ์พยานที่แสดงให้ เห็นว่า ในอดีตเส้นทางช่องเขาตาเมือนนี้คงจะมีชุมชนหรือเป็นเส้นทางผ่านช่องเขาสำคัญ ของภูมิภาค
เส้นอาณาเขตที่เห็นเป็นเส้นอาณาเขตโดยประมาณ ที่มาตราส่วน 1:250,000 หรืออาจจะหยาบกว่า ดังนั้น ในทางเทคโนโลยีปัจจุบันสามารถรังวัดด้วยอุปกรณ์จีพีเอส DGPS อาจจะให้ความถูกต้องเชิงตำแหน่งมากขึ้น ตลอดจนการทำสันปันน้ำ ซึ่งเป็นสากลกว่า การยึดตามการลากขอบเขตโดยประมาณ
อาจจะต้องฝากให้นักเทคโนโลยีระบบภูมิสารสนเทศยุคใหม่ ให้คิดการณ์ใหม่ รังวัดใหม่ ด้วยเทคโนโลยี อาจจะต้องหาประเทศที่เป็นกลางมาปักปันดินแดนเสียให้ชัดเจนน่าจะเป็นประโยชน์ทั้งสองฝ่าย ที่ไม่ต้องมาทะเลาะกัน
แต่ต้องรู้เท่าทันเพื่อนบ้านที่แสนดี อย่าพลาดท่าเสียที ในด้านเทคโนโลยีระบบภูมิสารสนเทศ ก็แล้วกัน
ข้อมูลสำหรับท่องเที่ยว http://www.oceansmile.com/E/Surin/Tamean.htm